Podlodowski Mikołaj z Przytyka h. Janina (zm. po 1674), kasztelan kijowski, dyplomata. Był synem Andrzeja, dziedzica Przytyka w pow. radomskim. W młodości, w r. 1643 towarzyszył w podróży Janowi Zamoyskiemu, wówczas star. kałuskiemu, i zwiedził z nim północne Włochy (Padwę, Wenecję, Florencję) oraz Rzym i Neapol. Zamoyski spędził pięć lat we Włoszech; nie wiadomo, czy P. stale z nim tam przebywał. Potem w kraju został jego dworzaninem i z czasem pełnił funkcję marszałka dworu, czyli «dyrektora», nieraz szumnie tytułowany «hrabią». Służba ta otwarła P-emu drogę do awansów politycznych. I tak od r. 1648 wspominany jest jako chorąży dobrzyński, a 18 XI 1654 objął starostwo radomskie «per cessionem od pana Stanisława Skarszewskiego». W r. 1648 wg słów Franciszka Cezarego, autora dedykacji dla P-ego, załączonej do „Sielanek” Szymona Szymonowica, «Stawiwszy się z ludem swoim do obozu, oświadczył powinność swoję». Wziął udział w elekcji t. r. z województwem sandomierskim. W lecie 1655 P. z polecenia Zamoyskiego jeździł na sejm warszawski (19 V – 20 VI 1655), a potem przebywał ze swym panem w jesieni t. r. na Spiszu, gdzie go – jak pisał potem – «rozbito». W lutym 1656 wyjechał ze Lwowa (gdzie znalazł się wraz z Zamoyskim w otoczeniu Jana Kazimierza), wraz z bpem warmińskim Wacławem Leszczyńskim i woj. płockim Janem Kazimierzem Krasińskim, w poselstwie wysłanym przez polskiego króla do elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma. Było to już po zdradzie elektora, który właśnie 17 I 1656 jako książę pruski podpisał w Królewcu traktat uznający zwierzchnictwo szwedzkie nad Prusami Książęcymi. Tylko jeden P. dotarł 10 III t. r. pomimo wojennych trudności do Królewca, skąd 22 III nadesłał szczegółową relację na ręce Jana Andrzeja Morsztyna, wówczas stolnika sandomierskiego. Poselstwo miało za zadanie odciągnąć elektora od sojuszu ze Szwedami, obiecując mu nawet zwolnienie od lenna. Mieli nadto posłowie zaproponować, aby elektor oddał swego syna Karola Emila na wychowanie na dworze królewskim «in adoptionem królowi polskiemu, do przyjęcia katolickiej religii nakłoniwszy». Misja ta spełzła na niczym, gdyż elektor bał się Karola X Gustawa i zbywał P-ego nie wiążącymi odpowiedziami. Z Królewca udał się P. przez szwedzkie kordony do Gdańska, aby upewnić się co do jego wierności oraz uzyskać odeń militarną pomoc. Potem przyjechał na Śląsk, gdzie dotarł z początkiem czerwca t. r. W sierpniu był już w Zamościu, by we wrześniu znowu udać się do Gdańska do Jana Kazimierza. W drodze wstąpił do Wolborza i wręczył Marii Kazimierze d’Arquien, przebywającej tam wraz z dworem królowej, drogocenny prezent od swego pana J. Zamoyskiego. Od dawna zresztą z poduszczenia polskiej królowej miał P. zabiegać, by Zamoyski ożenił się z Marią Kazimierą.
W r. 1657 P. uczestniczył w pościgu za uciekającą armią Jerzego II Rakoczego i w lipcu t.r. obsadził zamek w Tarnopolu kilkoma chorągwiami załogi. Aż do jesieni przebywał w Kamieńcu Podolskim, biorąc udział w rokowaniach z Rakoczym. Po powrocie z tej kampanii nadal służył Zamoyskiemu, już wtedy podczaszemu kor., i pełnił przy nim różne obowiązki jako jego generalny pełnomocnik, a nawet bardzo zaufany przyjaciel, bo w jego imieniu prosił o rękę Marii Kazimiery d’Arquien. W styczniu 1658 wyjeżdżał na spotkanie króla wracającego z Poznania. Był obecny na weselu Zamoyskich w Warszawie 3 III 1658. Wygłosił wtedy mowę, w której wychwalał zalety swego pana, a nazajutrz w jego imieniu ofiarował Marii brylantowy diadem. W r. 1660 wyjechał P. z polityczną misją do Turcji, zapewne w związku z konfliktem polsko-rosyjskim, i przebywał w Adrianopolu i Konstantynopolu od lutego do września t. r. Za to poselstwo miał otrzymać wg własnych przechwałek 100 000 liwrów, co nie wydaje się prawdopodobne. Kiedy zaczął się romans Zamoyskiej z Janem Sobieskim, P. bronił spraw swego pana, toteż Marysieńka musiała go unikać i kryć się przed nim. W r. 1663 pozostawał w bliskim związku z marszałkiem w. kor. Jerzym Lubomirskim. W grudniu t. r. jeździł z Wiśnicza do królowej Ludwiki Marii do Warszawy «z uniżonością» i z oświadczeniem gotowości porozumienia marszałka z dworem w sprawie elekcji. Ponownie był w tym celu jeszcze w styczniu 1664. Dn. 16 V t. r. wziął też udział w poufnej naradzie Lubomirskiego z J. A. Morsztynem. W pewnym momencie zachwiał się wprawdzie w swej wierności dla marszałka, kiedy to królowa próbowała go zjednać wysoką pensją, ale pozostał w jego służbie. I tak w lecie t. r. jeździł do Wrocławia na zjazd z posłem cesarskim Franciszkiem Lisolą w tajnej misji porozumienia Lubomirskiego z wiedeńskim dworem. W r. 1664 został posłem na sejm (26 XI 1664 – 7 I 1665) z województwa sandomierskiego. Z tego sejmu posłował P., wraz ze star. opoczyńskim Janem Szomowskim, do Turcji, otrzymawszy od sejmu na tę legację poważną kwotę 3000 zł.
W lipcu 1665 P. przyprowadził do obozu Lubomirskiego dwa kornety jazdy, a jesienią znowu uczestniczył w pertraktacjach z dworem i w dalszym ciągu, wraz z bpem krak. Andrzejem Trzebickim, służył Lubomirskiemu w pojednawczych rokowaniach. W marcu 1666 był na sejmie jako poseł sandomierski. Został wówczas oskarżony przez króla o sprzyjanie «buntownikowi», chociaż wraz z Morsztynem oświadczył gotowość porozumienia i popierania przez Lubomirskiego elekcji «vivente rege». W czerwcu 1666 znowu jeździł w tej samej pojednawczej misji na dwór królewski do Warszawy; wiózł też wtedy tajne instrukcje, w których Lubomirski budził niejakie nadzieje na poparcie planów elekcyjnych. Na ręce P-ego 24 VI t. r. złożono memoriał, w którym król skłonny był podjąć układy z rokoszaninem pod warunkiem, że on nie podejmie kroków wojennych i zatrzyma swe wojsko tam, gdzie je zastanie; król obiecał też zatrzymać działania wojenne do 3 VII. P. stawił się w obozie stojącego po stronie Lubomirskiego pospolitego ruszenia, najpierw 7 VII pod Łęczycą, a potem w Brudzewie koło Poznania, skąd informował kanclerza kor. Mikołaja Prażmowskiego o gotowości Lubomirskiego do układów. Po bitwie pod Mątwami (13 VII) to P. wraz z Morsztynem próbowali doprowadzić do ugody z 31 VII w Łęgonicach, a potem 20 IX t. r. podpisywał P., obok królowej, Morsztyna i bpa Piotra de Bonzy, projekt układu Lubomirskiego z Ludwikiem XIV w sprawie elekcji Francuza. Kiedy Lubomirski znalazł się od sierpnia 1666 we Wrocławiu na emigracji, P. wraz z Morsztynem 18 I 1667 zjawili się u byłego marszałka z nowymi warunkami królewskiego dworu i zdawało się, że uda mu się skłonić swego pana do porozumienia. Ale śmierć Lubomirskiego 31 I 1667 przecięła te plany. W czasie elekcji 1669 r. P. miał odegrać niechwalebną rolę, bo – wg G. Chavagnaca – brał pieniądze i od Kondeusza, i od księcia neuburskiego. O następnych jego latach mało już wiemy. W r. 1671 został kasztelanem kijowskim (wymieniany 13 V t. r.). Zmarł po 21 V 1674, gdyż jeszcze wtedy głosował na króla Jana III z województwem kijowskim, a w r. 1676 kasztelanem kijowskim był już Mariusz Stanisław Jaskólski.
P. był żonaty z Anną z Grądzkich z Niedźwiadowej, wdową po Piotrze Gołkowskim. O potomstwie brak informacji.
Estreicher, XII 15 (dedykacja Benedykta Abreka z datami nominacji P-ego); Niesiecki, VII 347; Uruski, XIV 146; – Bąkowa J., Szlachta województwa krakowskiego wobec opozycji J. Lubomirskiego w l. 1661–1667, Kr. 1974 s. 162–4; Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII w., W. 1976; Czermak W., Ostatnie lata Jana Kazimierza, W. 1972; Kersten A., S. Czarniecki, W. 1963; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 47, 75, 81, 184, 216, 224, 225, 286, 353, 394, 396–7, 426–9, 453–5, II 217; Kubala L., Wojna szwedzka, Lw. 1913 s. 311–13, 362–8 (relacja z Królewca), 485; Piwarski K., Dzieje polityczne Prus Wschodnich (1621–1772), Gdynia 1938 s. 40–1; Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII w., W. 1966; Waliszewski K., Polsko-francuskie stosunki w XVII w. 1644–1667, Kr. 1889; – Chrapowicki J. A., Diariusz. Cz. I: 1656–1664, Oprac. T. Wasilewski, W. 1978; [Des Noyers P.], Lettres de Pierre des Noyers, Berlin 1859 s. 13, 263; Jawnej niewinności manifest Jerzego Lubomirskiego … 1666, s. 40, 41, 153; Lustracja województwa sandomierskiego 1660–1664, Cz. 1, Kr. 1971 s. 88; Maria Kazimiera d’Arquien de la Grange, Listy do Jana Sobieskiego, Oprac. L. Kukulski, W. 1966; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Wyd. A. Z. Helcel, Kr. 1864; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Pufendorf S., De rebus gestis Friderici Wilhelmi Magni, Lipsiae–Berolini 1733 s. 257, 500; Sobieski J., Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1962; Temberski, Roczniki; Vol. leg., V 298; – AGAD: Metryka Kor. t. 182, k. 515–517.
Adam Przyboś